Bağırsaklarda vücutta bulunan hücrelerin sayısından çok daha fazla miktarda mikroorganizma bulunuyor. Bağırsak florasında bulunan faydalı bakteri çeşitliliğinin azalması ise ; obezite, diyabet, inflamatuvar bağırsak hastalıkları, romatoid artrit, kardiyovasküler ve nöropsikiyatrik hastalıklar gibi hastalıklara yol açabiliyor. Bağırsak sağlığının kontrolü için yapılan çeşitli analizler gastrointestinal sistemin durumu hakkında önemli bilgiler veriyor. Uzmanlar, bağırsak florası analizleri hakkında bilgi verdi. 

Yetişkinlerde, katlanmış/kıvrılmış halde bulunan bağırsak mukozasının içinde yer alan ‘villus ve mikrovillus’ ların açılması ile yaklaşık toplam 150-200 metrekarelik bir emilim alanına ulaşılır. Mukoza ve bağırsak lümeni, muhtemelen 400'den fazla türe ve alt türe ayrılabilen yaklaşık 1x10¹⁴ mikroplarla doludur. Bağırsaktaki mikroorganizmaların sayısı, vücuttaki hücre sayısının yaklaşık on katını aşar düzeydedir. Ayrıca, bu nedenle daha ağırdır ve insan karaciğerinden daha büyük bir metabolik kapasiteye sahiptir. Bu özellik, bağırsak mukozasındaki değişikliklerin ve mikroflora bozukluklarının insanın fizyolojik dengesi üzerinde derin bir etkiye sahip olabileceğini göstermektedir. Gastrointestinal sistemin bireysel bölümlerinin mikrobiyal popülasyonu büyük ölçüde değişmektedir.

Dışkı florasının bileşimi, bağırsağı etkileyen tüm faktörlerin toplamını yansıtan uygun bir veridir. Dışkı florası içindeki değişiklikler belirli nedenlere veya hastalıklara özgü değildir; ancak, kapsamları altta yatan bir bozukluğun şiddeti hakkında sonuç alınmasına izin vermektedir.

Bağırsak florası analizi nedir?

Dışkı florası analizi, bağırsak mukozasındaki değişiklikleri ve mikrofloranın bozukluklarını tespit etmek için kullanılabilmektedir. Bu mikrobiyolojik inceleme, mide bağırsak sistemi ile ilgili ya da bazı farklı hastalıkların ilerlemesinin izlenmesi için uygundur.

Dışkı florası analizi; sindirim bozukluğu,  (maldigesiyon), emilim bozukluğu (malabsorpsiyon), akut veya kronik enterit, kabızlık veya kronik ishal, meteorizm ve şüpheli bağırsak mayası veya mantar kontaminasyonu gibi mide bağırsak sistemi sorunlarında yapılmaktadır.

Prensipte, göze çarpmayan bir bulgu, klinik şikayetlerin yokluğunda fizyolojik flora koşullarını gösterir. Sindirim bozuklukları veya diğer etkileyen faktörler hariç tutulduğunda, dışkı flora analizleri hastanın beslenme alışkanlıklarını değerlendirmek için idealdir. Yağ veya protein açısından çok zengin bir diyet veya düşük lifli bir diyet de uzun vadede karakteristik flora değişikliklerine yol açabilmektedir.

Bağırsak mikrobiyotası

Bağırsak mikrobiyotası, sindirim, vitamin ve amino asitlerin sentezi ve bağışıklık sisteminin güçlendirilmesi için gerekli olan yaklaşık 1000 farklı bakteri türünden oluşur. Bazı zararlı bağırsak bakterileri obezite, diyabet ve arterioskleroz riskini artırmaktadır.

Her insanın bağırsak bakterilerinin bireysel bir bileşimi vardır. Diyete bağlı olarak, bunlar üç ana gruba (enterotipler) ayrılabilir:

• Enterotip 1, Bacteroidetes,
• Enterotype 2, Prevotella
• Enterotip 3, Ruminococcus bakterileri tarafından baskındır.

Faydalı bakteri çeşitliliğinin azalması; obezite, diyabet, inflamatuvar bağırsak hastalıkları, romatoid artrit, kardiyovasküler ve nöropsikiyatrik hastalıklar gibi hastalıklara neden olan disbiyozlara yol açabilir. En gelişmiş “Yeni Nesil Sekanslama” kullanılarak, bağırsak mikrobiyotasının çeşitliliği bir dışkı örneğinden analiz edilebilir ve bireysel risk profilleri belirlenebilir.

Firmicutes-Bacteroidetes Oranı

Son yıllarda yapılan çok sayıda çalışma, vücut ağırlığı ile bireysel bağırsak florası arasında bir bağlantı olduğunu göstermiştir. Yani,  Firmicutes bakteri suşlarının oranı ne kadar düşükse veya Bacteroidetes oranı o kadar yüksekse, vücut ağırlığı o kadar düşük olmaktadır.

Bu nedenle Firmicutes / Bacteroidenes oranının ölçülmesi, diyetin incelenmesini sağlar veya diyet değişikliği için başlangıç ​​noktası sağlar. Metabolik sendromun anlamlı bir incelemesidir. Diabetes mellitus veya insülin direnci, yüksek tansiyon (arteriyel hipertansiyon), dislipidemi, visseral obezite ve yetersiz beslenme ile ilgili değerlendirme yapılmasını sağlamaktadır.

Bakteriyel Metabolik Aktivite Analizleri

Kısa Zincirli Yağ Asitleri Analizi

Kısa zincirli yağ asitleri; bütirik, propionik ve asetik asit, tahıllardan veya kolondaki sebzelerin hücre duvarlarından elde edilen liflerin mikrobik metabolizması sırasında oluşmaktadır. Kolon mukozasının metabolizmasında önemli rol oynarlar,  bütirat ana enerji tedarikçisi olarak kabul edilmektedir. Propionat ile birlikte, bütirat, kolonun kriptalarında yeni hücrelerin fizyolojik oluşumunu uyarır ve bakteriyel enzimlerin aktivitesini korur. Asetat, kolon mukozasına en uygun kan akışını teşvik etmektedir.

Tereyağı, propiyonik ve asetik asit, bağırsağın stabil bir bariyer fonksiyonunu sağlar. Kısa zincirli yağ asitleri yeterli miktarda ve yaklaşık 3:1:1 oranında mevcut değilse, enerji metabolizmasının fonksiyonu bozulur ve bağırsağın bariyer fonksiyonu kısıtlanır. Bu durum Sızıntılı Bağırsak Sendromu olarak tanımlanmaktadır.

Özel ölçüm yöntemi Head-Space-GC-MS, dışkıdan kısa zincirli yağ asitlerinin konsantrasyonlarının yanı sıra bütirat, propionat ve asetatın yüzde oranını belirlemek için kullanılmaktadır.

Beta-Glukuronidaz Analizi

Beta-glukuronidaz, örneğin Escherichia coli, Peptostreptococci, Bacteroides ve Clostridia gibi patojenler tarafından üretilen bir enzimdir. Bozulmuş bağırsak florası bağırsakta azalmış veya artmış beta-glukuronidaz üretimine yol açabilmektedir.

Belli bir miktar beta-glukuronidaz aktivitesi, D vitamini, tiroid hormonları ve östrojenler gibi endojen bileşiklerin normal enterohepatik resirkülasyonu için önemli gibi görünmektedir. Geniş spektrumlu antibiyotikler bağırsak florasını baskılar ve beta-glukuronidaz aktivitesini ve böylece bu maddelerin bağırsak emilimini azaltır. Östrojenlerin azalmış bağırsak rezorpsiyonu, antibiyotik tedavisinden sonra kadınlarda oral kontraseptiflerin etkinliğinin azalmasına neden olabilir.

Beta-glukuronidaz aktivitesinin artması, rezorpsiyonun artmasına ve dolayısıyla potansiyel olarak zararlı maddelerin (toksinler, kanserojenler, steroid hormonları ve ilaç) istenmeyen yüksek kan seviyelerine yol açabilir. Beta-glukuronidaz, bağırsaklardaki potansiyel olarak toksik maddeleri dekonjüge edebilir ve böylece bağırsaklarda kanserojen oluşumunu artırabilir. Mevcut araştırmalar, yüksek beta-glukuronidaz düzeyleri ile kolon kanseri riski arasında bir ilişki olduğunu göstermektedir.

BAĞIRSAK FLORASI ANALİZİNİN GEREKLİ OLDUĞU HASTALIKLAR

• Emilim Bozukluğu (Malabsorbsiyon)

“Alfa-1-antitripsin(AAT)”, bağırsak mukozasının (Leaky Gut Syndrome-Sızıntılı Bağırsak Sendromu) artmış geçirgenliğini sorgulayıcı bir belirteç olarak kullanılabilir. AAT, karaciğerde ve bağırsak makrofajları, monositler ve bağırsak epitel hücreleri tarafından üretilen 52 Kd'lik bir glikoproteindir. Akut faz proteinleri grubuna aittir ve serumdaki en önemli proteinaz inhibitörlerinden birini temsil eder. AAT bir dereceye kadar bağırsakta ne parçalanır ne de emilir. Bu nedenle fizyolojik koşullarda dışkıya geçmez. Ancak, bir iltihaplanma durumunda bağırsak mukozasının geçirgenliğinin artmasıyla dışkıda tespit edilebilir. Dışkıda AAT'nin artan tespiti, bağırsak mukozasının (Sızıntılı Bağırsak Sendromu) artmış geçirgenliğinde ortaya çıkmaktadır. Bir grup alerjik bozukluklar, gluten intoleransı (gluten duyarlılığı, çölyak hastalığı veya tropik olmayan çölyak hastalığında) ve enteral protein kaybı sendromu, bakteriyel veya viral enterokolitler ve Crohn hastalığı / ülseratif kolitte, bağırsak geçirgenliği artmaktadır.

Dışkıda “Kalprotektin” de test edilir. Kalprotektin, inflamatuvar bağırsak hastalıklarında nötrofilik granülositler tarafından üretilen bir proteindir. Dışkıda kalprotektinin belirlenmesi, inflamatuar bağırsak hastalıklarını, örn. ülseratif kolit veya Crohn hastalığı’ nı işaret edebilir. Bakteriyel veya viral enterokolitleri veya bağırsak neoplazisini izlemek için de kullanılabilir. Bir belirteç olarak kalprotektin, ayrıca bağırsak iltihabı ve irritabl bağırsak sendromu arasında güvenilir bir farklılaşma sağlamaktadır. İnflamasyon sırasında kalprotektin değerleri artarken, irritabl bağırsak sendromu olan hastalarda göze çarpmaz.

• Sindirim Bozuklukları (Maldigesyon)

Dışkıdaki “Pankreatik Elastaz Konsantrasyonu”, ekzokrin pankreas fonksiyonu hakkında bilgi verir. Çok özgün olmayan bulgular arasında dışkılama periyodlarında değişiklik, üst karın bölgesinde rahatsızlık, bulantı, kolik benzeri ağrı, dolgunluk hissi, meteorizm, özellikle yağ veya benzeri gıdalara intolerans yer alır ve pankreatik yetmezlikten kaynaklanabilmektedir.

Dışkıdaki “Safra Asitlerinin” belirlenmesi, diğer faktörlerin yanı sıra, kolajenik ishalin netleştirilmesi için de kullanılır. Safra asitleri, karaciğerin kolesterol metabolizmasının nihai ürünleridir ve kolesterol, bilirubin, fosfolipidler ve proteinler gibi safranın diğer bileşenleri ile birlikte duodenuma salınır. Safra asidinin önemli fonksiyonları, kolesterolün bağırsaklardan ortadan kaldırılması, ince bağırsakta yağların ve yağda çözünen vitaminlerin emilmesi ve bağırsak hareketliliğinin uyarılmasıdır. Günlük salgılanan safra asitlerinin çoğu, portal ven yoluyla karaciğere beslenen ve tekrar safra ile atılan terminal ileumda emilir. Enterohepatik dolaşım olarak da bilinen bu süreç, safra asitlerinin sadece % 3-5'inin her gün dışkı ile atılmasına neden olur. Safra asidi malabsorpsiyon sendromu terimi, ileumdaki safra asitleri artık vücut için yeterince geri kazanılamadığında ve dışkıda kaybolduğunda kullanılır. Terminal ileum rezeksiyonu, Crohn'un ince bağırsak hastalığı, ince bağırsağa radyasyon hasarı, kolesistektomi, çölyak hastalığı, kronik pankreatit ve idiyopatik safra asidi ishali sonrası durum daha sonraki endikasyonlar ortaya çıkmaktadır.

• İnflamatuar Bağırsak Hastalıkları

Eozinofilik protein X (EPX), aktive edilmiş eozinofilik granülositler tarafından salınır ve parazitlere ve bakterilere karşı savunmada sitotoksik bir protein olarak önemli bir rol oynar. Artan salınım, IgE aracılı gıda alerjileri, parazitoz veya bağırsak mukozasının enflamatuar hastalıkları tarafından tetiklenebilir. Kronik inflamatuar bağırsak hastalıklarında EPX, hastalık aktivitesinin ve ilerleme parametrelerinin bir belirteci olarak kullanılabilmektedir.

Gastrik mukoza Helicobacter pylori ile enfekte olduğunda, canlı veya ölü patojenler dışkı ile kalıcı olarak atılır. Enzim immüno analizi, antijenlerini yüksek derecede hassasiyet ve özgüllükle dışkıda tespit edebilmektedir.

• Clostridium Difficile Enfeksiyonu

Clostridium difficile, nozokomiyal ve antibiyotikle ilişkili ishal hastalıklarında en sık görülen patojendir. Bazı C. difficile suşları, şiddetli diyare veya antibiyotikle ilişkili psödomembranöz kolite neden olabilen spesifik enterotoksinler oluşturur. Antibiyotikle ilişkili kolitte, C. difficile, bağırsak florasındaki antibiyotiklerin oluşturduğu kolonizasyon boşluklarını kullanır ve çok hızlı bir şekilde çoğalır. C. difficile seçimi sıklıkla klindamisin, ampisilin, amoksisilin ve tetrasiklinler gibi geniş bant antibiyotiklerle tedaviyi takiben meydana gelmektedir. Avrupa'da toksin A ve toksin B özellikle tıbbi açıdan önemlidir. Her iki toksinin de bağırsak mukozası üzerinde sitotoksik bir etkisi vardır. Yeterli klinik şüphe varsa, C. difficile toksin A / B'yi belirlemek için bir dışkı örneğinin gönderilmesi önerilmektedir.

• İrritabl veya Kronik İnflamatuar Bağırsak Hastalığı

Kronik bağırsak problemlerine; inflamatuar olmayan irritabl bağırsak sendromu veya Crohn hastalığı veya ülseratif kolit gibi kronik inflamatuar bağırsak hastalığı (İBH) neden olabilmektedir. Son iki hastalıkta sindirim sisteminde ortak olarak kronik iltihap meydana gelir, bu da karın ağrısı veya ishal gibi benzer klinik semptomlara ve ciddi bağırsak hasarına yol açabilir. Böyle bir bağırsak iltihabı durumunda, kalprotektin dışkıyla atılır. “Fekal kalprotektinin” adı verilen bir tarama testi ile nötrofilik granülositlerin İBH ile ilişkili bağırsak lümenine göçünün derecesi belirlenebilir. Bu şekilde ölçülen değerlerin seviyesi, bağırsak mukozası üzerindeki inflamatuar süreçlerin (endoskopik olarak görünür aktivite, histopatolojik sınıflandırma) ciddiyeti ile ilişkilidir. Dışkıda kalprotektinin saptanması, inflamatuar olmayan irritabl bağırsak problemlerinin ayırıcı tanısını, genellikle bağırsak mukozasındaki morfolojik değişikliklerle ilişkili olan, florid bağırsak inflamatuar süreçlerinden güvenilir bir şekilde ayırt etmek için kullanılabilecek basit bir invaziv olmayan analizi temsil eder. Çeşitli çalışmalarda, normal laboratuvar rutin parametrelerinden (örneğin lökosit sayısı) veya C-reaktif protein (CRP) veya laktoferrin gibi diğer inflamatuar belirteçlerden daha üstün olduğu kanıtlanmıştır. Mevcut güncellenmiş S3 kılavuzlarında “Fekal kalprotektin”;  irritabl bağırsak sendromu, Crohn hastalığının teşhisi ve tedavisi, ülseratif kolitin tanı ve tedavisi için şu anda tanı ve ayırıcı tanıda en iyi laboratuvar belirteci olarak önerilmektedir. İrritabl bir kolon ve bir İBH arasında ayrım yapmak için ciddi bir tanı işaretidir. Tedavi altındaki kronik bağırsak iltihabı olan hastalarda, fekal kalprotektinin seyri, bir tedavinin başarısını objektif olarak değerlendirmek için kullanılmaktadır.

• Geçirgen Bağırsak Sendromu

Bozulmuş bağırsak geçirgenliğinin kanıtı “sızıntılı ya da geçirgen bağırsak sendromu”dur. Bağırsak kolonizasyonu anormal ise, bağırsak florası sadece fizyolojik görevlerini sınırlı bir ölçüde yerine getirebilir. Ortaya çıkan mikrobiyal bariyer bozukluğu, sonuçta mukozada gizli inflamatuar değişikliklere ve daha sonra geçirgenlik bozukluklarına yol açar ve patomekanizmalar devreye girer. Bu, patojenik bakteriler, virüsler, mantarlar veya parazitlerin mikroekolojik bozukluklar bağlamında mukozal reseptörlere erişmesini ve daha hızlı çoğalmasını ve böylece enfeksiyonları daha kolay tetiklemesini kolaylaştırmaktadır.

Mikrop türlerine bağlı olarak, mikrobiyal metabolizma nihayetinde bağırsak ortamı için yararlı olan veya sisteme birçok şekilde zarar veren substratlar üretir. Bağırsak epitelinin “sıkı bağlantılarının” gevşemesi, sızıntı bağırsak olarak da bilinen mukoza geçirgenliğinin artmasına neden olur. Bu nedenle birçok molekül gastrointestinal alandan kan dolaşımına girebilir ve çeşitli reaksiyonları tetikleyebilir.

Enterotoksinler özellikle önemlidir. Lipopolisakkarit (LPS) olarak da bilinen bu molekül, gram negatif bakterilerin yüzeyinden kaynaklanır ve inflamatuar bir marker olarak işlev görür.  Eğer kan, kronik olarak LPS ile aşırı yüklenirse, bu sessiz iltihaplanmaya yol açabilir ve zamanla metabolik sendrom, obezite, Tip 2 diyabet veya arterioskleroz gibi hastalıklara zemin hazırlayabilir. Kandaki LPS konsantrasyonu doğrudan laboratuvar teşhisi ile belirlenebilmektedir.

Zonulin proteini, bağırsak duvarı epitel hücrelerindeki spesifik reseptörlere bağlanır ve bu nedenle sıkı bağlantıların açılmasını indükleyen ve bağırsak epitel hücrelerinin geçirgenliğini arttıran bir biyokimyasal olay dizisini aktive etmektedir. Aktif çölyak hastalığı olan hastalarda, yüksek zonulin konsantrasyonları görülmektedir. Birçok çölyak hastası, insüline bağımlı diyabet, multipl skleroz ve romatoid artrit gibi diğer otoimmün hastalıklardan da muzdariptir ve artmış zonulin seviyelerinin belirleyici bir faktör olduğuna inanılmaktadır.

Yayınlanma Tarihi: 16 Temmuz 2020